Een effectief leefstijlgesprek voeren als je maar 10 minuten hebt. Het is de grote uitdaging voor alle artsen die meer leefstijl in de spreekkamer willen bespreken. Ook voor cardioloog Tamara Aipassa. “Ik zat eerst volop in de weerstand. Ik dacht: dat gaat gewoon niet, heb je mijn poli wel eens gezien? Inmiddels weet ik: het kan wel. Maar alleen op een manier die bij mij past.”
Tamara Aipassa is preventiecardioloog in het Zuyderland Medisch Centrum in Heerlen/Sittard. “Mijn omslagpunt kwam eigenlijk vanuit het dotteren. Als ik weer een bloedvat stond open te peuteren bij iemand met duidelijk gele nicotinevingers, dacht ik steeds vaker: waar ben ik mee bezig? Er is zoveel te winnen in het voorkomen van deze problemen. Toen besloot ik om meer over leefstijl toe te passen in mijn behandeling. Ik ging adviezen geven, bestookte mensen met uitleg over LDL, beweging, voeding, anatomiemodellen. Mensen kregen een heel college bij mij in de spreekkamer. Ik had geleerd over anamneses en diagnoses, en ik was in de overtuiging dat als ik vertelde over leefstijl, dat alles goed kwam.”
Overladen met informatie
“Achteraf gezien was dat natuurlijk niet de manier”, vertelt Aipassa. “Ik heb mensen gehad die volledig verdwaasd de spreekkamer uit gingen na die berg aan informatie. En het gaf mij best wat frustratie. Ik deed mijn best, maar ik had niet het gevoel dat het zin had. Ik kreeg de mensen niet mee. Toen besloot ik er een opleiding over te gaan volgen, om te leren hoe ik het beter kon doen. Waar ik me vooral had verdiept in het medische deel, kwam ik er steeds meer achter dat het daar niet in zit. Het gaat niet over het voedingsadvies of een bepaald dieet of trainingsschema. Het gaat erom dat de patiënt doet wat bij hem of haar past.”
Uiteindelijk gaat het om gedragsverandering
“Dat besef van die gedragsverandering kwam steeds meer op de voorgrond. Maar dat vond ik heel lastig, want dan moet je de regie uit handen geven. Daar waar ik gewend was van voor tot achter alles te doen voor de patiënt, ontdekte ik dat ik juist mínder moest doen. Dat bleek de clou. Wat wil en kan iemand zelf? Het gaat om de patiënt en dat bleek te werken. Tegelijkertijd moest ik me ook realiseren dat het niet in 10 minuten binnen die 4 muren gefixt hoeft te zijn. Je moet erop vertrouwen dat het proces buiten de spreekkamer doorgaat.”
Niet meer sleuren
Aipassa vliegt veel van haar gesprekken met de patiënten nu heel anders aan dan voorheen. “Hoog-risico-patiënten die geen statines meer willen nemen, vond ik vroeger de moeilijkste van allemaal. Zij ontzeggen zichzelf daarmee iets waarvan we weten dat het heel effectief is. Daar had ik moeite mee, maar grafiekjes voorleggen werkt niet. Dan kom je in een discussie zonder dat je iets bereikt. Dus nu ga ik bij die mensen kijken wat er speelt en daar gaan we over in gesprek. Wat maakt nou eigenlijk dat ze dat niet willen? Ik kan ze de opties vertellen, de risico’s en de effecten, en dan is het aan de patiënt om een keuze te maken. Ik heb daardoor niet het gevoel dat ik aan het sleuren ben, of dat ik de boeman ben, want ze maken een eigen keuze. Dat verlicht voor mij enorm en het doet ook echt wat met de patiënt.”
Trial and error
De manier van gesprekken voeren is iedere keer anders. “Er zitten stukjes motiverende gespreksvoering bij, maar ik kies vooral een manier die past bij mij en bij het moment. Ik leer steeds meer dingen bij en dat probeer ik uit in de spreekkamer. De ene keer pakt dat niet uit zoals ik wil, en de andere keer blijkt iets waarvan ik het niet had verwacht toch ineens goed te werken. Ik leerde in de opleiding bijvoorbeeld de vraag: “Wanneer ben jij tevreden als je de deur uit gaat?”. Ik vond dat een jeukvraag, kon daar niks mee. Maar ik heb dat een paar keer uitgeprobeerd en dat blijkt bij verschillende mensen toch echt goed te werken. En bij anderen niet. Het is een kwestie van uitproberen en op je smoel gaan. Een continu leerproces. Net als dotteren, dat kun je ook niet gelijk de eerste keer.”
Tijd blijft een uitdaging
Tijdsplanning blijft toch altijd wel een spanningsveld. “Het is en blijft lastig als ik eerlijk ben. Ik heb niet de illusie dat ik bij iedereen goed de leefstijl bespreek. Ik weet dat ik af en toe iemand naar buiten laat gaan waar ik meer tijd in had moeten stoppen. En ik accepteer ook dat ik af en toe uitloop als het gesprek over leefstijl wat langer duurt, want soms is het te belangrijk om het te laten gaan. Maar er zijn altijd dingetjes die je kunt doen. Zoals het bevragen van de voordelen en nadelen van ongezond gedrag. We vragen bijvoorbeeld bijna nooit waarom iemand rookt. Alleen die vraag stellen zet mensen aan het denken en kost nauwelijks tijd. Ik schuif ook wel dingen door naar een volgend gesprek. Dan geef ik iemand bijvoorbeeld het leefstijlroer mee, of ik schrijf op waar we het over hebben gehad. Dan spreek ik af dat we het daar volgende keer over hebben.”
Witte jas in combinatie met soft skills
Zoals wel meer zorgprofessionals vertellen, is ook voor Aipassa het grote voordeel dat haar werk leuker is geworden. “De patiënt en ik zitten niet meer in gevecht. Ik heb ook echt het idee dat de patiënten er blij mee zijn. Sommige mensen vertellen me dat er nog nooit op zo’n manier is gesproken over bijvoorbeeld hun gewicht, of geven terug dat ze er nog nooit op die manier naar hebben gekeken. In the end ben ik degene met de witte jas, en de kracht van die jas, daar kunnen we maar beter gebruik van maken. Die in combinatie met de wat meer soft skills is een goede combi. Laatst werd ik geroepen om bij de balie te komen voor een telefoontje van een meneer die bij ons opgenomen was geweest na een hartinfarct en specifiek naar mij vroeg. Ik had tijdens zijn opname met hem een gesprek gehad over het roken. Hij rookte al 50 jaar en hij zei dat hij al zo veel mensen had gehad die tegen hem hadden gezegd dat hij moest stoppen met roken. Toen hij belde vertelde hij me dat hij pas na het gesprek met mij echt zo ver was gekomen. Hij is cold turkey gestopt. Dat zijn de momenten waarop ik voel en weet: dit is veel leuker dan dotteren.”
Interessant?
Op 13 september is Tamara Aipassa dagvoorzitter op het congres Leefstijlgeneeskunde in de Spreekkamer. Aanmelden kan via deze link.