Hoe toon je de effectiviteit van leefstijlinterventies aan? Dit is een vraag waar veel onderzoekers, zorgprofessionals en beleidsmakers mee worstelen. Er bestaan veel verschillende evaluatiemethoden, elk met hun eigen mogelijkheden en beperkingen. Zo’n breed palet is gewenst vanwege de diversiteit aan leefstijlinterventies en de situatie waarin zij worden ingezet. Daarom heeft de Coalitie Leefstijl in de Zorg een praktische handreiking voor onderzoeksdesigns ontwikkeld. Deze handreiking is bedoeld om onderzoekers, zorgprofessionals, beleidsmakers, patiënten en financiers te ondersteunen bij de keuze van de optimale methode voor de evaluatie van effectiviteit van een leefstijlinterventie in de curatieve zorg. Met als doel om zorgvuldig geëvalueerde leefstijlinterventies breed te implementeren in de curatieve zorg en daarmee bij te dragen aan effectievere en toegankelijke zorg voor mensen met een (chronische) ziekte.
Leefstijlinterventies verschillen wezenlijk van andere medische behandelingen. Waar een geneesmiddel vaak één specifiek biologisch mechanisme beïnvloedt, werkt een leefstijlinterventie via een veelheid aan factoren, zoals verbeterde insulinegevoeligheid, cardiovasculaire gezondheid en mentale veerkracht. Bovendien spelen zowel de patiënt als de zorgverlener een actieve rol in het succes van de interventie. Dit maakt dat een ‘one-size-fits-all’-benadering niet mogelijk is en dat het onderzoeksdesign zorgvuldig afgestemd moet worden op de specifieke interventie en onderzoeksvraag.
Welke methode meest geschikt?
Traditionele onderzoeksmethoden, zoals gerandomiseerde klinische trials (RCT’s), zijn niet altijd geschikt. Ze sluiten vaak minder goed aan op de realiteit en complexiteit van leefstijlinterventies, waarbij gedrag, omgeving, motivatie en zelfs seizoen een rol kunnen spelen. Deze handreiking beschrijft een aantal benaderingen voor effectiviteitsonderzoek, waarbij kort de belangrijkste voor- en nadelen worden benoemd. Dit helpt onderzoekers te bepalen, welke methode in hun specifieke situatie het best geschikt is.
Handvatten voor onderzoek in de praktijk
De nieuwe handreiking van de Coalitie Leefstijl in de Zorg helpt onderzoekers en andere betrokkenen bij het kiezen van een onderzoeksdesign dat zowel methodologisch sterk als praktisch uitvoerbaar is. Daarbij worden belangrijke overwegingen besproken, zoals:
- Wat is de doelstelling van het onderzoek? Richt het zich op effectiviteit, implementatie of optimalisatie van een interventie?
- Welke methodologische benadering is haalbaar? Is een gerandomiseerde opzet wenselijk of past een pragmatische aanpak beter?
- Hoe complex is de interventie? Is deze gestandaardiseerd of afhankelijk van individuele factoren?
- Welke rol speelt de patiënt? In hoeverre beïnvloeden motivatie en actieve participatie de onderzoeksuitkomsten?
- Hoe sluit het onderzoek aan bij de praktijk? Wordt rekening gehouden met de bestaande zorgstructuren?
Beslisboom onderzoeksdesigns
De handreiking geeft een overzicht van uiteenlopende onderzoeksdesigns, zoals cohortstudies, stepped-wedge designs, pre-test/post-test studies en patient preference trials. Deze methoden bieden robuuste manieren om de effectiviteit van leefstijlinterventies te evalueren. Om onderzoekers te helpen bij het maken van de juiste keuze, bevat de handreiking bovendien een handige beslisboom die stap voor stap leidt naar het meest geschikte onderzoeksdesign.
Download de handreiking
Deze handreiking biedt een essentiële ondersteuning voor iedereen die onderzoek doet naar leefstijlinterventies en draagt bij aan een wetenschappelijk onderbouwde, maar praktijkgerichte evaluatie van deze interventies. Download hier de handreiking.
