Inmiddels zijn we alweer halverwege Stoptober: de jaarlijkse landelijke actie om mensen te stimuleren te stoppen met roken. Maar ieder moment is een goed moment om te stoppen. Huisartsen, POH’s en andere zorgprofessionals kunnen een belangrijke rol spelen om mensen net even dat zetje te geven om de eerste stap te zetten. Alleen het ter sprake brengen van het roken en het geven van een kort stopadvies kan al voldoende zijn om mensen te stimuleren om het rookgedrag aan te passen.
De kans dat iemand stopt met roken is 1,5 keer groter als een arts een stopadvies geeft. Zij zijn dus de aangewezen personen om het rookgedrag ter sprake te brengen. ‘Het is onderdeel van arts zijn’, vertelt Esther Croes, arts-epidemioloog bij het Trimbos Instituut. ‘Het gaat niet alleen om preventie, het is een curatieve behandeling. Verslaving is een ziekte die is opgenomen in DSM-V en die moet je behandelen. Bovendien overlijdt de helft van de rokers aan gevolgen van het roken. Het is dus heel gek om het er niet over te hebben. Rokers verwachten het zelf ook, dat de arts het erover heeft. Het overgrote deel van de rokers wil eigenlijk zelf ook stoppen.’
Haakje met leefstijl
Vaak is het logisch om het rookgedrag ter sprake te brengen. Veel gezondheidsklachten hebben een relatie met het roken. Croes: ‘Een verdacht plekje op de huid, werking van bepaalde medicijnen -bijvoorbeeld voor diabetes -, oorontsteking bij een kind, het gebruik van de pil; roken heeft daar allemaal mee te maken. Dit zijn allemaal haakjes om het weer even over het roken te hebben. Bij volwassenen en ouderen zit de ingang vaak in een toename van het risico op ziektes. Bij jongeren is een andere insteek nodig. Met hen kan je het bijvoorbeeld hebben over dat roken bakken met geld kost, of hun bijbaan dat waard is, of dat ze slaaf worden van de tabaksindustrie.’
Rook- of blowstatus in dossier
Het geven van een stopadvies is eenvoudig, en je kunt het zo uitgebreid maken als je zelf wil. ‘Het begint ermee dat je van iedere patiënt weet of het een roker is of was of dat ze niet roken’, vertelt Croes. ‘Vraag daarbij ook specifiek naar blowen. In Nederland zijn 1 miljoen mensen die cannabis gebruiken, maar zij herkennen zich niet altijd in de omschrijving als roker. Rookt of blowt de patiënt, dan ga je verder met een kort stoppen met roken advies.’
Stoppen-met-roken-advies in 30 seconden
Het korte advies is ook wel bekend als de Very Brief Advice methode (VBA). Dit bestaat uit 3 stappen: Vraag, vertel en verwijs.
Stap 1 is vragen naar de rookstatus. “Rookt of blowt u?” of “Rookt u nog?” zijn voorbeelden van dit soort vragen.
Stap 2 is vertellen wat de beste behandeloptie is. “Als u zou willen stoppen is de beste manier door gedragsondersteuning, eventueel ondersteund door medicatie.”
Stap 3 is het doorverwijzen. Deze stap is belangrijk. ‘Als je als zorgprofessional zelf affiniteit hebt met het stoppen met roken, kun je eventueel zelf de begeleiding doen, maar dat hoeft niet’, vertelt Croes. ‘Je kunt mensen doorverwijzen naar een gespecialiseerde rookstopcoach of naar de POH. We weten inmiddels wel dat dit het beste werkt als er sprake is van een warme overdracht. Zorg dat je weet naar wie je doorverwijst én dat de patiënt met een afspraak de deur uit gaat. Als je iemand verwijst naar een algemene website gebeurt er vaak niet zoveel, maar als ze weten dat er iemand op ze zit te wachten, gaan ze vaak wel. Het werkt heel goed om regionale afspraken te maken en elkaar te leren kennen. Investeer hier 1 keer heel goed in en maak goede afspraken. Dan weet je dat je patiënten goed terecht komen en dat scheelt je zelf veel tijd.’
Middelenverslaving en gedragsverandering
De beste behandeloptie is een combinatie van gedragsondersteuning, eventueel met medicatie. Bovendien is er volledige vergoeding voor deze behandeling. Qua medicatie kunnen nicotinevervangers of receptmedicatie ingezet worden. Nicotinevervangers hebben de minste bijwerkingen, dus die hebben de voorkeur. Croes: ‘Het gebruik van medicatie werkt het beste op voorschrijven van de arts. De arts de nicotinebehoefte het best inschatten. Maar die gedragsmatige interventie is nog belangrijker. Stoppen met roken is gewoon heel moeilijk. Die nicotineverslaving is na een paar weken wel voorbij, maar het veranderen van het gedrag kan jaren en jaren duren. Daar is goede begeleiding bij nodig.’
Meer info
Om artsen en andere zorgprofessionals te ondersteunen met het nemen van de stappen heeft het Trimbos Instituut het Zorgpad stoppen met roken ontwikkeld. Hierin staan de stappen omschreven die nodig zijn om de patiënt te begeleiden.
