We zijn als mens onlosmakelijk verbonden met de natuur, maar toch nemen we er steeds meer afstand van. “We doen de leefomgeving schade toe, maar daarmee indirect ook onszelf”. En dat zien we terug in ziektebeelden; van hart- en vaatziekten en diabetes tot depressie en ADHD. Moeten wij daar als dokters iets mee? “Wij mógen daar iets mee”, vindt huisarts Pim van den Dungen.
Tijdens zijn studie geneeskunde begon Van den Dungen met yoga. Wat begon als een experiment , groeide uit tot een professionele missie. “Een uurtje yoga deed meer voor mijn lichaam en geest dan ik ooit uit boeken had gehaald. Toen begon het te wringen met dat klassieke medische paradigma waarin lichaam en geest gescheiden zijn.” Die focus op gezondheid in plaats van alleen ziektebehandeling, vormt inmiddels de kern van zijn werk. De natuur is hierbij een krachtig middel dat hij zoveel mogelijk probeert in te zetten. Bij zijn patiënten, binnen zijn team en via zijn nascholingen aan andere zorgprofessionals.
Contact met de natuur kwijt
“We zijn collectief vervreemd geraakt van wat ooit vanzelfsprekend was,” vertelt Van den Dungen. “Vroeger speelden we buiten, waren we bezig met tuinieren en vaak buiten. Deels samenhangend met de opkomst van eerst televisie en daarna computers en smartphones verandert onze hele cultuur. We worden individualistischer en verliezen steeds meer het contact met onze leefomgeving. Terwijl we weten en voelen dat gezamenlijkheid, contact met anderen, buiten zijn en in de natuur zijn juist de succesfactoren zijn voor een betere gezondheid.”
“Wij maken als mens deel uit van de natuur. De natuur is de leefomgeving, met alles wat er in is. Nu zien we mens en natuur vaak los van elkaar. Wij zijn dominant en gebruiken de leefomgeving consumptief. Maar als je je erin verdiept kom je erachter dat een intact ecosysteem via allerlei mechanismen bijdraagt aan menselijke gezondheid in de breedste zin van het woord.”
Natuur is gezondheid
Ook onderzoeken bevestigen dit. “Er is inmiddels goed observationeel bewijs: meer groen in je omgeving betekent minder hart- en vaatziekten, diabetes en zelfs minder ADHD. Recent was een grootschalig Fins project nog in het nieuws, waarbij ouders en zorgprofessionals gestimuleerd werden kinderen vaker naar buiten te laten gaan. Het effect was dat de kinderen minder voedselallergieën hadden en minder ziekenhuisopnames voor astma. Qua interventieonderzoek ligt het meeste en sterkste bewijs er op het gebied van stemming. Buiten in de natuur zijn werkt positief bij angst, depressie en ernstiger psychiatrische stoornissen zoals PTSS.”
Natuur is geen decor
In zijn werk probeert hij dit toe te passen. Bijvoorbeeld door het organiseren van een wekelijkse wandelgroep of wandelconsulten. “Dan gaan we vertragen. We gebruiken de natuur niet als decor, maar proberen echt contact te maken met de zintuigen. Wat hoor je, welke bomen zie je, wat doet dat met je? Het kan heel klein zijn – al kijk je maar op je route naar de supermarkt welke bomen er langs de weg groeien, leer die eens kennen. We weten bijvoorbeeld uit onderzoek dat het kijken naar natuurlijke vormen direct doorwerkt op je brein. Je ziet op EEG’s terug dat alfagolven toenemen, dus dat je meer ontspant en dat je aandacht in het moment komt, te vergelijken met een meditatieve toestand.
Groen in het werk
Maar er zijn meer manieren om natuur een grotere plek in je leven of werk te geven. “Je kan aan van alles denken; je kan bosbaden organiseren of een paar weken back to basic, maar het kan ook zo klein zijn als het brengen van planten in de spreekkamer of tuinieren . Je kan mensen op verschillende manieren verleiden om in contact te komen met de natuur. Als je bijvoorbeeld naar het station fietst door het park, kan je daar dan eventjes stoppen en luisteren wat je hoort? Ik zie het als een spel om te ontdekken waar de affiniteit van verschillende mensen ligt en hoe ze dat eerste kleine stapje kunnen zetten.”
Van kleine stapjes naar structurele verandering
Van den Dungen pleit voor een bredere blik. “Als huisarts ben je ook een maatschappelijke stem. We kunnen niet alles oplossen, maar we kunnen wel laten zien dat het anders kan. In je praktijk, met je collega’s, in je wijk. Er is een beweging gaande dat mensen steeds meer het belang van de natuur gaan inzien, en ook merken wat het met ze doet. Laat mensen het maar ervaren. Natuur is geen luxe, maar een noodzaak.”
