Tijdens de zwangerschap en de periode ervoor kan een gezonde leefstijl van de zwangere veel voordelen opleveren voor de gezondheid van het kind en de moeder. Er zijn duidelijke effecten te zien op de korte termijn, zoals minder complicaties tijdens de zwangerschap en geboorte. Ook op de lange termijn verkleint het de kans op problemen bij het kind, zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. “Ik hoop dat een leefstijlinterventie een standaard onderdeel wordt van de zorg voor zwangeren”, vertelt Rebecca Painter, hoogleraar verloskunde in het Amsterdam UMC.
“De laatste decennia hebben we meer en meer doorgekregen dat de eerste 1000 dagen van een kind – van conceptie tot de 2e verjaardag – en de fase vóór de zwangerschap invloed hebben op de gezondheid van het kind”, vertelt Painter. “We zien effecten op de korte termijn, zoals de kans op pre-eclampsie, vroeggeboortes en opnames op de Neonatale Intensive Care Unit. Ook op de lange termijn heeft de leefstijl van de moeder invloed op de gezondheid van het kind. De kans dat een kind op latere leeftijd obesitas, diabetes type 2 of hart- en vaatziekten ontwikkelt, is duidelijk groter als de moeder obesitas heeft tijdens de zwangerschap, los van andere factoren.”
Kosteneffectief
Er zijn goede onderzoeken en meta-analyses uitgevoerd naar leefstijlinterventies bij zwangere vrouwen. Painter: “De kleinere kans op complicaties is heel belangrijk voor de gezondheid en het welzijn van de ouders en het kind. Er is ook naar kosteneffectiviteit gekeken. Als je 1 dollar investeert in een leefstijlinterventie, levert dat 4,75 dollar op, omdat die complicaties worden voorkomen. Bovendien lopen we in ziekenhuizen tegen capaciteitsproblemen aan. Ook daarvoor is het van belang dat er zo weinig mogelijk kindjes op de NICU terecht komen, zodat we echt goede zorg kunnen blijven leveren.”
Kijken wat wél kan tijdens zwangerschap
De meest belangrijke leefstijlfactoren voor zwangere vrouwen zijn voeding en in mindere mate beweging. Er is steeds meer aandacht voor slaap en stress, maar daar zijn nog minder onderzoeken naar gedaan. “We moeten wat dat betreft anders gaan kijken naar zwangerschap. Het beeld dat eten voor twee goed is, dat zwangeren rustig aan moeten doen, dat je veel dingen niet mag eten, daar moeten we echt van af. De focus moet meer naar blijven sporten en gezond en gevarieerd eten. Daar zit de grootste gezondheidswinst in en sla je bij veel mensen al een grote slag. Daar hoef je geen specifiek dieet voor te volgen. In onderzoeken is naar allerlei voedingspatronen gekeken, maar ze vallen gewoon onder de Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad.”
Medicatie bij overmatig braken
Hyperemesis – overmatig braken tijdens de zwangerschap – is een specifiek aandachtspunt. De ondervoeding die daardoor kan ontstaan, kan ook een blijvend effect hebben op de gezondheid van het kindje. “We hebben daar geen golden bullet voor, maar wel medicatie”, vertelt Painter. “We zijn nogal terughoudend met het geven van medicatie bij zwangeren. Dat is niet onlogisch, maar er zijn bij hyperemesis effectieve medicijnen die geen schade toebrengen. Terwijl ondervoeding wel schadelijk is. Wanneer een vrouw zich bij de huisarts meldt met klachten over misselijkheid en braken, is dat eigenlijk al een teken dat het niet binnen het normale spectrum valt. Als het een grote impact heeft op het leven en het dagelijks functioneren, dan moet je starten met medicatie.”
Vroege begeleiding van zwangere
Painter ziet een toekomst voor een leefstijlinterventie als standaard zorg tijdens en voorafgaand aan de zwangerschap. “Idealiter is een vrouw op haar fitst vlak voordat ze zwanger wordt. Zodra je als arts of POH weet dat iemand een zwangerschapswens heeft, dan is dat het moment om leefstijl ter sprake te brengen. De voorbereiding op een kindje kan een enorme motivatie zijn.” Ook als de vrouw al zwanger is, zou het goed zijn om een leefstijlinterventie te volgen. Painter: “Het is nu heel gebruikelijk dat een zwangere deelneemt aan een vorm van zwangerschapsgym. Dit start vaak later in de zwangerschap. Bij leefstijlinterventies zien we dat je meer winst boekt naarmate je eerder start. Dus bijvoorbeeld al op het moment dat iemand voor de eerste checkup komt bij de verloskundige of gynaecoloog. Hoe we dat vormgeven moeten we nog uitvinden, maar het zou bijvoorbeeld parallel met controles kunnen lopen en dan wellicht in groepsvorm. Nu is daar nog niet echt een aanbod voor.”
