Peuters van 2 jaar met overgewicht, een kind van 5 jaar met gaatjes in de tanden en een kind van 10 met beginnende leververvetting. Recent luidde het Diabetes Fonds samen met artsen de noodklok dat steeds meer kinderen diabetes type 2 hebben. Hoogleraar kindergeneeskunde Koen Joosten maakt zich grote zorgen. “We moeten beginnen bij die jongste groep kinderen om in een vroeg stadium overgewicht te voorkomen. Daarvoor hebben we signaleringsinstrument FLY-Kids ontwikkeld.”
Om overgewicht bij kinderen te voorkomen, is het belangrijk om al op vroege leeftijd te kunnen signaleren of er risico’s qua voeding en leefstijl zijn. Daarom ontwikkelde een team van onderzoekers, waaronder Joosten, in opdracht van VWS en in het kader van het Nationaal Preventieakkoord een signaleringsinstrument, FLY-Kids genaamd (‘Features of Lifestyle in Young Kids’). Dit instrument is gericht op kinderen tussen 1 en 4 jaar. “Juist voor die hele jonge groep kinderen zijn er nog weinig initiatieven voor leefstijlprogramma’s. Terwijl gezond gedrag daar begint”, vertelt Joosten.
Serieus probleem
“Bij die jonge kinderen zien we al ongezond eetgedrag”, vertelt Joosten. “Het aantal kinderen van 2 en 3 jaar met overgewicht stijgt. Op kinderdagverblijven gaat het redelijk goed; daar drinken ze vaak water met een smaakje, krijgen ze op vaste momenten groente en fruit en eten ze met elkaar aan tafel. Maar de helft van de kinderen gaat niet naar een kinderdagverblijf, dus daar moet het echt van de ouders komen. De kinderen moeten op jonge leeftijd leren wat gezond gedrag is. Als je dat niet doet, gaan ze zelf ook meer vragen om snoep, om pakjes suikerhoudende dranken, en is er veel te veel schermtijd. Dan wordt het alleen maar lastiger om bij te sturen.”
Signalering van leefstijlproblemen
Bijna alle jonge ouders bezoeken een consultatiebureau, waar dit gesprek over leefstijl goed gevoerd kan worden. Het toepassen van FLY-Kids kan in die setting een vaste plek krijgen. FLY-Kids is een vragenlijst met 10 vragen over voeding leefstijl, die gebruikt kan worden als gesprekstool. Ouders vullen de lijst in voorafgaand aan het reguliere bezoek aan het consultatiebureau van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ). De vragen gaan over gezonde en ongezonde voeding, beweeggedrag, slapen, schermtijd en gezond gedrag. Ook is er een overkoepelende vraag waarin ouders aangeven hoe tevreden ze zijn over de gezondheid en leefstijl van het kind. Aan de hand van de antwoorden kan de JGZ-professional direct zien hoe het is met de voedings- en leefstijlgewoontes, en kan er gezien worden wat er goed gaat en wat er beter kan. Tegelijkertijd worden de ouders alleen al door de vragen aan het denken gezet over de diverse leefstijlfactoren.
Veel ongunstige leefstijlfactoren
En dat is nodig, want er blijkt nog een hoop te verbeteren aan de leefstijl van de jongste kinderen. Promovendus Anne Krijger deed onderzoek naar en met FLY-Kids. Op het eten van fruit scoren de meeste kinderen redelijk. Ook het eten van maaltijden aan tafel scoort hoog, net als de tevredenheid van de ouders over de leefstijl. Wat met name opviel was dat er bij veel kinderen extra aandacht nodig is voor de inname van te veel suikerrijke dranken, het eten van te veel snacks en te weinig groente, maar ook de hoeveelheid schermtijd en slaapduur verdienen extra aandacht. Slechts 3% van de kinderen voldeed aan alle richtlijnen.
Grote meerwaarde van FLY-Kids
Een andere belangrijke uitkomst is dat zowel de ouders als de zorgverleners FLY-Kids heel positief beoordelen op gebruiksvriendelijkheid en toepasbaarheid. “Vragen over voeding en beweging komen wel aan bod bij consultatiebureaus, maar door ze zo te clusteren in 4 grote thema’s – gezonde voeding, ongezonde voeding, beweging/slaap/schermgebruik en gedrag – worden ouders zich bewuster van het grotere plaatje. Items waar ouders buiten de norm scoorden, werden vaker besproken door artsen en verpleegkundigen op het consultatiebureau. Bovendien zitten aan de uitkomsten ook adviezen gekoppeld en verwijzen we door naar websites die zinvol zijn. Dus zowel de zorgverleners als de ouders kunnen er direct iets mee.”
Terug naar normaal
Joosten: “We moeten weer terug naar wat ooit normaal was. Suikerhoudende dranken voor kleine kinderen zijn niet normaal. Hetzelfde geldt voor schermtijd. Maar ook volwassenen eten gemiddeld maar 153 gram per dag, dat is 60% van de aanbeveling. In supermarkten is 80% van het aanbod ongezond. We zijn het abnormale normaal gaan vinden. Ouders moeten daarin het goede voorbeeld geven, goed voorbeeld doet goed volgen. En we denken dat jonge ouders daar relatief open voor staan, dus is dat een mooi moment om het gesprek over aan te gaan.”
Verdere ontwikkeling FLY-Kids
FLY-Kids is nu nog een papieren vragenlijst, die nog dit jaar beschikbaar komt op het Platform Gezonde Voeding 0-4 jaar. De eerstvolgende stap is nu om FLY-Kids beschikbaar te maken als digitale versie, met een overzichtelijk dashboard waarin in een oogopslag gezien kan worden welke items aandacht verdienen. In eerste instantie wordt het beschikbaar voor de JGZ, maar gezien de vragen vanuit andere beroepsgroepen zal het te zijner tijd ook breder beschikbaar worden gemaakt.
