De patiënt die rookt. Degene met overgewicht en daar gezondheidsklachten van krijgt. Ze weten wel dat ze hun leefstijl moeten veranderen, maar er zijn ook veel redenen om het niet te doen. Hoe krijg je mensen zo ver dat ze daadwerkelijk wíllen veranderen? Longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker hebben al jaren ervaring dat Motiverende Gespreksvoering daarbij helpt. Op het congres Leefstijlgeneeskunde in de spreekkamer op vrijdag 31 maart 2023 vertellen ze en laten ze zien hoe Motiverende Gespreksvoering er in de praktijk uitziet.
“Als je wil dat mensen hun gedrag veranderen, kun je natuurlijk zeggen: ‘je moet nu stoppen met roken’. Maar de kans dat ze dit een goeie tip vinden is heel klein, en zo’n ongevraagd advies kan boosheid en weerstand oproepen”, vertelt Dekker. “Vaak komen er allemaal bezwaren, want ze vinden het lekker, ze zijn bang aan te komen, denken dat de sigaret hun stress vermindert en hebben andere gedachtenkronkels. De kunst is om mensen zo ver te krijgen dat ze echt zelf hun gedrag willen veranderen. Motiverende Gespreksvoering is een manier om die motivatie te versterken.”
Motivatie boven tafel krijgen
“Motiverende Gespreksvoering is geen behandeling, maar je gaat met de patiënt op zoek naar zijn of haar intrinsieke motivatie. Je volgt niet de agenda van de dokter, maar die van de patiënt”, gaat De Kanter verder. “Het is een bewezen effectieve gesprekstechniek die ontstaan is uit de behandeling van alcoholverslaving. Je gaat op zoek naar de ambivalentie bij de patiënt en probeert die boven tafel te krijgen. De instrinsieke motivatie om te veranderen is er vaak wel, alleen zien mensen ook veel bezwaren om anders te gaan leven. Tijdens het gesprek hou je mensen een spiegel voor en haal je als het ware de toekomst dichterbij.”
De Kanter: “Het leuke is dat het in zoveel situaties toe te passen is. Wij doen het vaak bij het stoppen met roken, maar bij alle aspecten van leefstijl kun je deze techniek inzetten; bij problemen met gewicht, bij alcoholgebruik, bij meer bewegen. Maar ook in andere situaties kan je het inzetten, zoals bij het opvoeden van kinderen. Ik gebruik het zelf ook regelmatig bij kleine en grote beslissingen die ik moet nemen.”
Valkuilen van Motiverende Gespreksvoering
Motiverende Gespreksvoering is tegenwoordig onderdeel van veel opleidingen binnen de gezondheidszorg. Toch zijn er nog wel een aantal valkuilen waar je snel in trapt in het dagelijkse werk. De eerste belangrijkste is volgens Dekker en De Kanter om geen toestemming te vragen. “Vraag altijd of iemand het goed vindt om over een bepaald onderwerp te praten. Check dat goed voordat je doorgaat”, vertelt De Kanter. De tweede valkuil is om te snel te grote stappen te nemen. “Je moet als zorgprofessional echt achterover leunen en de rust nemen om je patiënt uit te laten praten”, legt Dekker uit. “Als je vraagt wat voor iemand de reden is om te roken, neem dan geen genoegen met het eerste het beste antwoord. Vraag door, wat is er nog meer? Herhaal wat iemand zegt, en leun achterover. Laat de patiënt maar vertellen en vat samen wat hij zegt. Door de eigen woorden terug te horen, zet je iemand aan het denken. Zorg dat iemand eerst open staat omdat je goed hebt geluisterd en de motivatie naar boven hebt gehaald. Dan kan je informatie geven en gedachtenkronkels ontrafelen.”
Tijd is geen issue
Volgens Dekkers en De Kanter speelt een gebrek aan tijd geen rol. Dekker: “Het kost niet veel tijd om op deze manier een gesprek te voeren. Je moet je afvragen hoe je de tijd het meest nuttig besteedt; ga je 10 minuten over pufjes praten of zet je die 10 minuten in om te praten over iets wat life changing kan zijn? Bovendien kan je het eventueel opsplitsen als je krap zit in je tijd. Dan vraag je de patiënt of het goed is om het de volgende keer over bijvoorbeeld het roken te hebben, en geef je alvast 1 vraag mee. Bijvoorbeeld om eens op te schrijven wat de redenen zijn om te roken. Bij de volgende afspraak kan je het er dan over hebben, en plan je eventueel wat extra tijd in. “Hoe vaker je dit soort gesprekken voert, hoe sneller het ook gaat en hoe leuker je het ook gaat vinden”, vult De Kanter aan. “Wij worden er heel blij van, het levert ons meer werkplezier op. Je legt het bij de ander, je leert over het leven van de ander. Daarmee doe je niet alleen iets voor de patiënt, maar ook echt iets voor jezelf.”
Interesse? Inschrijven van het congres kan via de website van Leefstijlgeneeskunde in de spreekkamer.