Mensen die fulltime werken, brengen een derde van hun tijd door op het werk. Werk is daarmee een belangrijke plek om aan een gezonde leefstijl te werken. “Daar ligt een taak voor bedrijfsartsen”, vertelt Femke van Leeuwen, bedrijfsarts, opleider en voorzitter van de werkgroep Leefstijl & Werk van de Vereniging Arts en Leefstijl. “Veel nadruk in het werk van bedrijfsartsen ligt op de veiligheid en het verminderen van risico’s. Om mensen gezond, veilig en alert te laten werken, is aandacht voor de fysieke en mentale gezondheid van groot belang. Ik vind het de morele plicht van een bedrijfsarts om het ook over leefstijl te hebben.”
“Binnen bestaande wetten en regels rondom werk is daar ook ruimte voor”, vervolgt van Leeuwen. “In de Arbowet staan veel zaken waar leefstijl een onderdeel van is. Werkgevers moeten zorgen voor gezond en veilig werk. Een goed arbobeleid zorgt voor duurzame inzetbaarheid door een beperking van gezondheidsrisico’s, verminderen van het ziekteverzuim en bevorderen van re-integratie. Een werkgever moet preventief medisch onderzoek aanbieden en binnen risico-inventarisaties moeten ook psychosociale omstandigheden worden meegenomen.”
Maatwerk en creativiteit
Een gezonde leefstijl op werk brengt veel uitdagingen, maar ook kansen met zich mee. Zittend werk, ploegendienst, hoge werkdruk. Het zijn allemaal voorbeelden waardoor het lastiger wordt om genoeg te bewegen, gezond te eten, goed te slapen en voldoende te ontspannen. “Leefstijl op het werk vraagt echt om maatwerk”, aldus Van Leeuwen “Je kunt je als bedrijf het best eerst richten op het laagst hangend fruit”.
Ze ziet gelukkig genoeg goede voorbeelden. Zo is er een bedrijf dat een powernapstoel heeft aangeschaft voor mensen die na de nachtdienst nog veilig naar huis moeten rijden. Een bedrijf dat op de plaats van het rookhok een tafeltennistafel en een dartbord hebben geplaatst om beweging, plezier en verbinding te stimuleren. Bedrijven die de kantine anders inrichten en hun werknemers zo nudgen richting gezondere voeding. En het voorbeeld van een bedrijfsarts die een Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) aanbiedt op het werk aan mensen die dit wel nodig hebben, maar (nog) niet voor vergoeding via de zorgverzekeraar in aanmerking komen.
Verdient zich terug
“Werkgevers en werknemers willen allebei hetzelfde: in goede gezondheid en met veel plezier blijven werken, tot minstens de pensioenleeftijd”, vertelt van Leeuwen. “Ik realiseerde me dat pas echt goed toen de pensioenleeftijd omhoog ging. Bijdragen aan een gezonde leefstijl van werknemers is ook voor werkgevers essentieel. Iedereen heeft er baat bij, en voor de werkgever hangt er ook nog eens een financieel plaatje aan. Een zieke werknemer kost al snel 300 euro per dag. Investeren in leefstijl verdien je dan zo weer terug.”
Bespreek mogelijkheden met de werkgever
Op welk leefstijlgebied de werkgever aan de slag kan, hangt af van het bedrijf en van de situatie. Van Leeuwen: “Als bedrijfsarts kan je het gesprek aangaan over waar voor hen de grootste winst in te behalen is. Wat kwam er bijvoorbeeld uit de laatste PMO’s naar voren, of uit de risico-inventarisatie? Er liggen vaak zoveel eenvoudige kansen waar een werkgever actie op kan ondernemen. Als er toch nieuwe bureaus moeten komen, waarom dan geen zit-stabureau’s? Of stel voor om lopend in het groen te vergaderen, in plaats van zitten aan tafel. Zo verander je op een bescheiden manier de leefstijl en geef je ook nog eens het goede voorbeeld.”
Bron van zingeving en verbinding
Met de werkgroep Leefstijl & Werk wil Van Leeuwen leefstijl bij zowel werkgevers als bij bedrijfsartsen beter in beeld brengen, maar ook het belang van werk bij andere zorgprofessionals benadrukken. “Al tijdens mijn coschappen viel me op dat de patiënten even niet meer ziek waren als ze me over hun werk vertelden, maar dat ze een lichtje in hun ogen kregen”, vertelt Van Leeuwen. “Werk is een bron van zingeving, trots, van verbinding. Het is een goede reden om uit bed te komen en een ritme te houden. Werk is een onderdeel van gezondheid en is ook een middel om gezondheid te bevorderen.”
Leefstijl in het spreekuur
Een tweede doel van de werkgroep is om iedere arts het belang in te laten zien van leefstijl en te leren hoe dit in het spreekuur opgenomen kan worden. “Veel artsen die ervoor kiezen om bedrijfsarts te worden, doen dat omdat ze meer tijd willen hebben voor de patiënt. In die tijd kan je leefstijl ook bespreken. Soms heeft de leefstijl een relatie met de reden waarom de medewerker ziek is geworden. Soms staat het daar los van, maar ook dan kan je leefstijl bespreken om bij te dragen aan hun duurzame inzetbaarheid. Bovendien vinden veel mensen het leuk. Het is een teken van interesse als je aan ze vraagt hoe het verder met ze gaat, of ze iets willen verbeteren, of je met ze kan meedenken over iets. Daar wordt de werknemer blij van, als arts heb je leuke gesprekken en het levert de werkgever ook nog wat op.”
Werk-leefstijlroer
Om snel met leefstijl aan de slag te kunnen, maakte Van Leeuwen een variatie op het al bestaande Leefstijlroer van de Vereniging Arts & Leefstijl. Bij iedere pijler beschrijft ze een aantal werk-specifieke punten. Een paar voorbeelden:
- Voeding: denk aan kantinebeleid, vulling van snoep- en snackautomaten, geef voorlichting over voeding.
- Beweging: maak een lunchwandeling, vervang oude bureaus door sta/zitbureaus, voer overleggen of gesprekken lopend, zorg dat je iedere 30 minuten even beweegt, bied goede mogelijkheden voor thuiswerk.
- Ontspanning: benadruk het belang van pauzes, bied mindfulness aan, bespreek ervaren werkstress, gebruik de cirkel van invloed als eenvoudige tool.
- Slaap: zorg voor goede balans tussen werk en privé, geen werk en ook geen beeldschermen voor het slapen gaan, geef voorlichting over slaap, schaf een powernapstoel aan.
- Middelen: zet in op goed beleid op alcohol, drugs en middelen (ADM-beleid), leg de relatie met veiligheid, signaleren en bespreken, geef voorlichting
- Verbinding: organiseer teambuilding, stel gezamenlijke doelen, vier successen, zorg voor een goede werksfeer
