Vroeger werd lachgas incidenteel wel eens gebruikt als partydrug. Sinds een aantal jaren is het een groot probleem. Jongeren gebruiken zo vaak lachgas dat het kan leiden tot verslaving en neurologische schade, soms onomkeerbaar. Neuroloog Anne Bruijnes uit het Maastricht UMC+ ziet regelmatig jongeren met problemen door lachgas. “Het verraderlijke is dat er niet per se een relatie is tussen de hoeveelheid lachgas en de ernst van de klachten. Ook bij weinig lachgas kunnen serieuze klachten ontstaan.”
“In 2017 kwamen bij ons de eerste twee jongeren met neurologische schade door lachgasgebruik binnen”, vertelt Bruijnes. “Toen moesten we echt even zoeken om de juiste diagnose te kunnen stellen. Inmiddels is het lachgasgebruik zo veel voorkomend dat we bepaalde klachten direct herkennen.” De klachten waar mensen zich mee melden zijn vooral tintelingen en een dof gevoel in met name de voeten en in mindere mate in de handen. “Soms zijn er verlammingsverschijnselen en zie je een klapvoet: uitval bij het heffen van de voet en tenen. Dat zijn de meest voorkomende klachten. Ook kan er sprake zijn coördinatiestoornissen of verminderd bewustzijn.”
Neurologische schade
De klachten zijn in het overgrote deel van de gevallen omkeerbaar. Hiervoor is het wel nodig dat iemand direct stopt met het gebruik van lachgas en supplementen vitamine B12 slikt. “Lachgas oxideert het kobalt-ion in vitamine B12, waardoor de vitamine zijn functie verliest. Een van die functies is onderhoud van DNA, RNA en myeline. Daardoor ontstaat schade op het niveau van zenuwen of het ruggenmerg, of beide. Dat verklaart de klachten.” Bij een klein deel van de mensen is de schade niet meer om te keren. “Het komt voor dat mensen in feite een dwarslaesie oplopen door het lachgasgebruik”, vertelt Bruijnes. “Soms zijn ze vanaf de armen verlamd. Als de schade hoog zit, dan zijn met een beetje pech ook de armen aangedaan.”
Klachten vs hoeveelheid lachgas
Hoewel in de meest ernstige gevallen er vaak sprake is van lang en veelvuldig gebruik van lachgas, is het niet goed te voorspellen welke mensen klachten krijgen. “Er is niet echt een relatie tussen de hoeveelheid lachgas die mensen gebruiken enerzijds en de waarde van B12 en ernst van de klachten anderzijds. Sommige mensen hebben de pech dat ze na weinig lachgas al heel laag zitten in vitamine B12. Dan kunnen ze al klachten krijgen. Op zich hebben mensen een jarenlange voorraad van vitamine B12, maar we zien patiënten die nog maar kort lachgas gebruiken en toch al snel klachten krijgen. We vermoeden dus dat er ook nog iets anders meespeelt zoals een direct toxisch effect.”
Rol van de huisarts en POH
Huisartsen en de 1e lijn kan een rol spelen in de signalering van het probleem. “Gebruikers zijn grofweg tussen 20 en 26 jaar. Soms zien we ook uitschieters, maar over het algemeen zijn ze begin 20. Als iemand van die leeftijd zich meldt met klachten die je eigenlijk meer bij ouderen zou verwachten, zoals polyneuropathie of urine-incontinentie, dan moeten de alarmbellen gaan rinkelen”, legt Bruijnes uit. “Dan is het zaak om uit te vragen of iemand lachgas gebruikt en of er sprake is van een verslaving. Daar moet je specifiek naar vragen, want mensen zien lachgas niet altijd als drugs. Begeleiden bij het stoppen en het slikken van vitamine B12 is dan de beste behandeling.
Lachgas kan verslaving zijn
Zo kunnen huisartsen en POH’s veel wegvangen voor de ziekenhuizen, maar ook in de begeleiding van het verslavingsgedrag. “Lachgas heeft een heel belonend effect, mensen willen steeds meer”, legt Bruijnes uit. “Er ontstaan craving en ontwenningsverschijnselen. Het voldoet aan alle criteria om iets verslavend te noemen. Vaak zie je dat als er echt sprake is van verslaving, dat dat zelden maar met 1 middel is. Daar kun je iets mee, zeker als POH-GGZ. Maar als er forse stoornissen zijn of gekke dingen in het verhaal, dan is het altijd goed om op zijn minst even te overleggen met een neuroloog. Er kan namelijk ook iets anders aan de hand zijn en je moet oppassen dat je geen tunnelvisie krijgt. Maar lachgasgebruik komt regelmatig voor, dus wees er wel alert op en schakel hulp in wanneer dat nodig is.”
