Zwanger worden, een gezonde zwangerschap en een goede zwangerschapsduur hangen samen met allerlei factoren, waaronder het microbioom in de vagina en voortplantingsorganen. “We zien steeds duidelijker dat het microbioom rondom de conceptie medebepalend is voor vruchtbaarheid en de verdere zwangerschap,” vertelt arts-onderzoeker Sam Schoenmakers. “Het beïnvloedt van alles: van zaadkwaliteit tot innesteling, van het risico op miskraam tot de gezondheid van het kind.”
Het vrouwelijke voortplantingsstelsel heeft een uniek microbioom, waarvan die van de vagina het best bestudeerd is. Een gezond vaginaal microbioom bestaat grotendeels uit lactobacillen die beschermen tegen pathogenen. Als er minder lactobacillen zijn en het aandeel andere bacteriën groter is, is dat geassocieerd met vroeggeboorte en miskramen. In extreme gevallen kan het de kans op zwangerschap drastisch verlagen.
Waar komen de bacteriën vandaan
Het mircobioom rondom de voortplantingsorganen staat onder invloed van allerlei factoren. Voeding, fysieke activiteit en seksueel contact zijn belangrijk. Ook via de ontlasting en urine komen bacteriën de vagina in, en ook intern kunnen er processen spelen. “Als het darmmicrobioom verstoord is kan een leaky gut ontstaan, waardoor bacteriën via de buikholte de baarmoeder in kunnen”, vertelt Schoenmakers. “En er zijn sterke vermoedens dat het ook via het bloed kan plaatsvinden. We weten namelijk dat als de moeder tijdens de zwangerschap paradontitis heeft, dat er een hoger risico is op vroeggeboorte en pre-eclampsie. Die bacteriën zijn gevonden in vruchtwater en placenta, en de enige manier waarop het daar kan komen is in het bloed.
Niet zelden is er sprake van een dysbiose in het microbioom, een verstoorde balans. Dit kan leiden tot een verhoogde ontstekingsactiviteit in het endometrium, waardoor een bevruchte eicel minder goed kan innestelen. En zelfs als de innesteling slaagt, blijft de zwangerschap in zo’n geval kwetsbaar. “Het embryo is deels lichaamsvreemd, want de helft van het DNA komt van de vader. Als het immuunsysteem op scherp staat, kan dat leiden tot afstoting in de vorm van een miskraam.”
Periconceptie de bepalende fase
De belangrijkste periode om het microbioom optimaal te krijgen voor de zwangerschap is volgens Schoenmakers de periconceptie-periode. “Deze periode loopt van 14 weken voor tot 10 weken na de bevruchting en die is allesbepalend. Als daar iets misgaat, zie je dat vaak terug in het verloop van de zwangerschap. Bij het zwanger worden, maar ook bij het zwanger blijven. Vooral bij de aanleg van de placenta zien kunnen verstoringen in het microbioom tot problemen leiden. “Je moest dus eigenlijk zorgen dat je zo optimaal mogelijk deze fase in gaat, daarmee win je ontzettend veel”, vertelt Schoenmakers. “Het vaginale microbioom is door de veelheid van beïnvloedbare factoren heel veranderlijk, dus soms kun je in een fertiliteitstraject beter een maand langer wachten tot de omstandigheden beter zijn. Daarmee verhoog je dan de kans op een -gezonde- zwangerschap.”
De meeste onderzoeksresultaten komen sowieso uit koppels die in een fertiliteitstraject zitten, aangezien zij bekend zijn in het ziekenhuis en op allerlei dingen getest worden. Onderzoeken bij vrouwen met obesitas die in een dergelijk traject zitten tonen het belang van leefstijl aan. Fysieke activiteit, een mediterraan dieet, niet roken en weinig psychologische onrust, dragen allemaal bij aan de kans op een succesvolle bevruchting en zwangerschap. “Als de man ook meedoet aan een leefstijlinterventie, is het effect nog groter. Niet alleen voor de kans op een gezonde zwangerschap, maar ook op het volhouden van de gedragsverandering,” aldus Schoenmakers. En ook het microbioom van de man doet ertoe. “Zaadcellen reizen niet alleen. Ze zijn omgeven door allerlei bacteriën”, legt Schoenmakers uit. “We zien bijvoorbeeld dat een ongezond microbioom samenhangt met lagere zaadkwaliteit en minder beweeglijkheid. En dus mogelijk met minder kans op bevruchting.”
