Zorgprofessionals willen hun patiënten helpen, lijden verlichten en de best mogelijke behandeling bieden. Maar in de dagelijkse praktijk lopen ze regelmatig tegen grenzen aan. Soms door het systeem, waardoor je niet de beste zorg kan leveren. Maar soms ook door patiënten zelf die om zorg blijven vragen die je niet kunt of wil leveren. Tijdens de workshop ‘Hoe verleid of begrenst u uw patiënt?’ zal psychiater en trainer Hans Rode zichtbaar maken hoe die morele spanning een grote impact heeft op het werkplezier van veel professionals in de eerste lijn.
Huisartsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners herkennen het gevoel: je ziet het probleem van een patiënt, je ziet wat er nodig is, maar het mag of kan niet. Hans Rode legt uit: “Je wilt iemand verder helpen, maar het systeem werkt tegen. Dat frustreert enorm.” Beperkingen door kostenbeheersing, regels of beperkte behandelopties zorgen ervoor dat professionals soms niet de zorg kunnen geven die zij als passend zien. Dit heet moral injury: “Het is die kloof tussen wat je professioneel zou willen doen en wat mogelijk is, dat maakt dat werkplezier onder druk staat.”
Tegelijkertijd ervaren zorgverleners patiënten die steeds meer als zorgconsument in de spreekkamer zitten. “Ze willen een therapie, een behandeling, een oplossing – maar soms is die er gewoon niet,” vertelt Rode. “Dat kan leiden tot teleurstelling, herhaald klagen en hoge verwachtingen die niet waar te maken zijn. Voor de professional vreet dat energie.” Daarom is het volgens hem essentieel dat zorgverleners leren vriendelijk, maar duidelijk grenzen te stellen.
Grenzen stellen als vakvaardigheid
“Nee zeggen is ook zorg,” benadrukt Rode. “Het helpt patiënten te leren dat niet alles oplosbaar is en dat sommige klachten tijd nodig hebben.” Toch is grenzen stellen zelden een onderdeel van het reguliere curriculum. De reflex is altijd om te helpen. Rode: “We leren niet hoe we nee moeten zeggen, hoe we dat op een compassievolle manier doen. Terwijl dat juist belangrijk is, voor jezelf én de patiënt.”
Grenzen stellen vraagt om communicatieve vaardigheden, zelfcompassie en reflectie. Rode geeft praktische tips: “Oefen met lastige gesprekken, gebruik intervisie, en werk aan een manier om een duidelijke boodschap met empathie te brengen. ‘No is a complete sentence,’ maar de toon maakt het verschil.”
Werkplezier onder druk en hoe dat te herstellen
Hoewel de morele druk reëel is, zijn er bewezen manieren om werkplezier en veerkracht te vergroten. Daglicht zien vermindert stress, verhoogt concentratie en beperkt fouten. Samen lunchen schept verbinding, ontspanning en onderlinge steun. Autonomie is belangrijk om stress te verminderen.
Verdragen wat niet te veranderen is
Rode benadrukt dat niet alles maakbaar is. “Het leven, en dus ook de zorg, kent grenzen. Soms is het gewoon klote. Daar moeten we mee leren omgaan.” Hij haalt een voorbeeld aan van zijn tijd in Afrika. “In die culturen zijn omstandigheden zwaarder, maar blijven mensen ondanks alles veerkrachtig. Niet omdat het leed kleiner is, maar omdat de verbondenheid groter is.”
Verbinding als fundament
Volgens Rode is echte verbinding de sleutel voor zowel zorgprofessional als patiënt. “Collegiale steun, het besef dat je het samen doet, en contact met je patiënt verzachten frustraties. Het helpt professionals om de moed te behouden in een systeem dat niet altijd meewerkt.”
Deze verbinding werkt twee kanten op: zorgverleners die duidelijkheid, begrenzing en compassie uitstralen, merken dat patiënten beter reageren. “Het leidt tot realistischere verwachtingen en minder druk in de spreekkamer,” legt Rode uit.
Van theorie naar praktijk
Begrenzen in de zorg gaat niet over hard zijn of weigeren; het gaat over eerlijkheid, compassie en professionele zelfzorg. Het gaat over erkennen wat wél en niet mogelijk is, en over het versterken van veerkracht – bij patiënten én bij zorgprofessionals zelf.
Hans Rode geeft op vrijdag 20 maart 2026 een workshop op het congres Leefstijlgeneeskunde in de spreekkamer. Hierin gaat hij verder in op concrete technieken en manieren om te begrenzen, het gesprek aan te gaan met compassie en meer werkplezier te ervaren. Wil je erbij zijn? Je kunt je aanmelden via deze link.
