Een nieuwe manier van diagnostiek is nodig, met een veel prominentere plek voor leefstijl. Dat vindt psychiater Jim van Os, voorzitter divisie hersenen UMC Utrecht. ‘Mensen kunnen pas van psychisch lijden afkomen als er iets in hun leven verandert. En veranderen gaat vaak via leefstijl.’
Natuurlijk kunnen medicatie en behandelingen bijdragen aan het herstel van mensen met psychische problematiek. Maar wie wetenschappelijke onderzoeken zorgvuldig doorneemt ziet dat een andere factor veel bepalender is bij het verminderen van klachten, zegt Van Os. ‘Dat is de klik tussen de patiënt en de behandelaar. Is de patiënt voldoende gemotiveerd om juist met deze behandelaar de weg naar herstel af te leggen? Het antwoord bepaalt volgens de wetenschap in grote mate de kans op succes.’
Herkennen en erkennen
Dat die relatie tussen patiënt en behandelaar zo doorslaggevend is betekent ook dat het ontzettend belangrijk is te begrijpen hoe mensen zelf willen veranderen, benadrukt Van Os. ‘Herken en erken je dat niet wordt een relatie opbouwen moeilijk zo niet onmogelijk. En dus hoort het in gesprekken met patiënten veel te gaan over leefstijl. ‘Want hoe mensen zich gedragen heeft altijd te maken met voeding, bewegen, slapen, ontspanning: leefstijl dus.’
Samen ploeteren
Wat zorgverleners daarbij vooral níét moeten doen is uitstralen dat zij de patiënt wel even gaan fixen, waarschuwt Van Os. ‘Hij of zij moet het gevoel hebben dat jullie samen gaan ploeteren. Alleen dan is een relatie met een goede klik mogelijk.’ Wat zorgverleners wél moeten doen is letterlijk vragen wat de ander zou willen veranderen en hoe. ‘Denkt u dat een verandering op werk gaat helpen? Of hangt herstel voor u af van beter kunnen slapen? Dat zijn vragen die we vaker mogen stellen.’
Leefstijlinterventies
Vervolgens is het zaak de juiste hulp te vinden voor wat de patiënt vraagt. Zorgverleners moeten daarvoor beter op de hoogte zijn van mogelijke leefstijlinterventies, vindt Van Os. ‘Weet welke gecertificeerde coaches er zijn op het gebied van wonen en werken en benader ze ook echt. Zoek ondernemers voor sociale experimenten rondom voeding en ontspanning.’
‘GGZ moet uit behandelstraat’
In de gemeente Deventer bouwt Van Os samen met inwoners, ervaringsdeskundigen, bestuurders en andere zorgprofessionals aan een Mental Health Hub. In VeranderAteliers denken zij na over het versterken van de mentale veerkracht. Van Os: ‘Dit is een voorbeeld om beter passende hulp te bieden. We experimenteren nog, maar dit is wel waar we heen moeten: dicht bij huis, korte lijntjes, geen ellenlange wachtlijsten en dure medicatie waarmee mensen toch kwetsbaar blijven. De ggz moet uit de behandelstraat en leefstijl eindelijk op waarde gaan schatten.’
Jim van Os spreekt op het congres Leefstijlpsychiatrie in de klinische praktijk op 15 juni 2022. Zijn lezing heet Lifestyle als therapeuticum in een ecosysteem mentale gezondheid. Meer informatie en aanmelden voor dit congres: klik hier.
