Vermoeidheidsklachten bij mensen met chronische darmontstekingen kunnen verminderen door een leefstijlinterventie. Voeding blijkt daarin een rol te spelen, maar ook acceptatie van de ziekte is een belangrijke factor. “We waren daar heel nieuwsgierig naar, we hadden niet gedacht dat een verandering in acceptatie zou leiden tot minder vermoeidheid”, vertelt onderzoeker en MDL-arts Jeroen Maljaars van het LUMC.
Vermoeidheid is bij mensen met Inflammatory Bowel Disease (IBD) een probleem dat vaak erg op de voorgrond staat. Voor veel patiënten is dit een van de meest beperkende factoren, ook wanneer de ziekte in remissie is. Voeding Leeft startte een onderzoek naar de invloed van een leefstijlprogramma op deze vermoeidheid.
Leefstijlinterventie
In het programma ‘Leef! met IBD’ volgden 36 mensen met Crohn of Colitis een leefstijlprogramma van 12 maanden. Een controlegroep van 32 mensen kreeg een folder over leefstijladviezen en vermoeidheid. In het leefstijlprogramma kwamen voeding, beweging, ontspanning, slaap en coaching aan bod. Deelnemers volgden digitale sessies in groepsverband. Tijdens de eerste 6 maanden werden deelnemers verwacht bij de maandelijkse sessie aanwezig te zijn. Daarna konden ze zelf bepalen of ze behoefte hadden aan extra maandelijkse sessies.
Afname in vermoeidheid
Na 6 maanden had ruim 70% van de deelnemers aan het programma een belangrijke afname in vermoeidheid, terwijl dit in de controlegroep bij 33% was. Na 12 maanden was dit effect nog steeds aanwezig. Een verandering in voeding bleek hierin een belangrijke rol te spelen. Maljaars: “Het dieet van Voeding Leeft is erg gericht op het mediterrane dieet; veel groente en fruit, weinig vlees, weinig suikers, 3 eetmomenten per dag. En bij mensen die meer op deze manier gingen eten, zag je de grootste verandering in vermoeidheid.”
Een meer verrassende tweede uitkomst was dat ook acceptatie een grote rol lijkt te spelen bij de vermoeidheid. Een hogere mate van acceptatie ging samen met minder vermoeidheid en een betere kwaliteit van leven.
Acceptatie en controle
Acceptatie is geen factor die vaak wordt meegenomen in leefstijlonderzoek, maar in deze studie werd het specifiek gemeten. “We zijn na gaan denken welke factoren een rol zouden spelen bij vermoeidheid, en zo kwamen we ook op acceptatie en controle”, vertelt Maljaars. “In de praktijk zie ik regelmatig dat acceptatie van de ziekte lastig is. Er is soms veel verzet; tegen de diagnose, tegen de medicijnen, tegen de klachten. Ik kan me dat voorstellen, maar dat helpt niet. Je moet uit dat strijdverhaal, want er valt niets te strijden. Je moet in eerste instantie aanvaarden dat het zo is, en dan verder kijken. Dan krijg je controle.”
De invloed van deze twee factoren op gezondheidsbeleving werd al eerder uitgewerkt door onder meer prof. Sjaak Bloem van Nijenrode Universiteit en vormgegeven in de Health Monitor. Uitgangspunt is hierbij dat mensen die verschillend scoren in acceptatie en controle een andere manier van begeleiding nodig hebben.
Kleine studie, eerste aanzet
Tijdens het onderzoek werd de mate van acceptatie dus specifiek gemeten. Daaruit kwam naar voren dat mensen bij wie de acceptatie laag was en bleef veel meer last hadden van vermoeidheid. Daarentegen werd mensen bij wie de acceptatie hoger werd, de mate van vermoeidheid minder. Ook gingen mensen naarmate de acceptatie groter werd, beter slapen en hadden ze minder stress. “Het is een hele kleine studie, dus we kunnen geen gedetailleerde analyse doen of sterke conclusies trekken. Het meest logisch lijkt dat acceptatie de mediërende factor is. Verzet kost veel energie, en als dat weggaat, dan slaap je beter, heb je minder stress en wordt je vermoeidheid dus ook minder. Maar in theorie kan het ook zijn dat mensen eerst minder moe werden, waardoor de acceptatie beter ging. Dat weten we uit deze studie niet.”
Ga experimenteren
Wat kunnen we er nu al mee in de praktijk? “Wat we eruit kunnen halen, is dat het in ieder geval de moeite waard is om naar acceptatie te kijken. Als mensen naar een psycholoog gaan voor de chronische vermoeidheid, kan je daar mogelijk specifiek mee aan de slag. Wat we ook meenemen is dat mensen dit leefstijlprogramma best intensief vonden, dat was ook de meest genoemde reden voor uitval. Maar je kunt er wellicht ook een soort keuze in maken, dat je bijvoorbeeld eerst alleen inzet op voeding en acceptatie, omdat we zien dat dat het grootste effect had. En een derde punt; mensen vinden het leuk om aan zo’n programma mee te doen. De gezamenlijkheid en het samen experimenteren wat er werkt en niet werkt. Zo’n interventie houdt niet op na die 12 maanden; je geeft mensen een toolkit mee waar ze de rest van hun leven iets aan hebben. Iedereen kan er uit pikken wat het beste werkt.”
