Aanpak mentaal welzijn jongeren: vroegsignalering en concrete interventies

Uit onderzoek en maatschappelijke discussie blijkt een veelvoud aan mogelijke oorzaken: toegenomen prestatiedruk, de rol van social media en algoritmes, peer pressure, het beeld van de maakbaarheid van succes, stress over oorlog of over het klimaat, gebrek aan woonvoorzieningen, armoede en de toenemende gezondheidsverschillen tussen groepen mensen en gezinnen met verschillende sociaal economische status. Maar onder studenten is ook het middelengebruik een zorgwekkend fenomeen.

Effectieve interventies stranden op lange termijn

Effectieve interventies stranden nu echter nog te vaak op de langere termijn omdat structurele financiering van preventie slecht is georganiseerd en ze vaak op het grensvlak van stelsels zijn ontwikkeld. Een initiatief raakt bijvoorbeeld aan onderwijs, het sociaal domein en aan de jeugdzorg, maar past nét niet onder één van die stelselwetten. En dat is schadelijk, vindt Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse ggz, de netwerkvereniging voor de geestelijke gezondheidszorg. ‘Psychische aandoeningen ontstaan vaak op jonge leeftijd. Als je tijdig actie onderneemt, voorkom je in veel situaties meer psychisch leed op latere leeftijd, en voorkom je meer maatschappelijke kosten in de toekomst.’

Hoe eerder hoe minder psychisch leed

Hoe eerder mentale problematiek dus wordt vastgesteld, hoe groter de kans dat laagdrempelige interventie kan voorkomen dat er medicalisering van mentale problematiek ontstaat. Vroege opsporing (vroegsignalering) en vroegtijdige inzet van bewezen interventies kán een deel van de problematiek voorkomen.

Peetoom: ‘We hebben voldoende voorbeelden van effectieve aanpak. Laagdrempeliger steun zoals (online) zelfzorg of peersupport en signalering op scholen en binnen verenigingen dragen bijvoorbeeld bij aan het voorkomen van escalatie van problemen. Als formele zorg toch nodig blijkt, is vroegtijdig ingrijpen mogelijk waardoor zwaardere zorg kan worden voorkomen. We roepen de politiek dus op: zorg ervoor dat dit soort concrete aanpak overal beschikbaar is.’

Ramon Lindauer, voorzitter NVvP-afdeling Kinder- en jeugdpsychiatrie (KJP), psychiater bij Levvel en hoogleraar KJP (Amsterdam UMC) voegt toe: ‘Naast vroegsignaleren moeten we kinderen en jongeren met ernstige psychische problemen op tijd en passend doorverwijzen naar de jeugd-ggz. Bij relatief kleine problematiek volstaat laagdrempelige, minder complexe zorg. Bij zwaardere, complexere problematiek moeten we niet afwachten maar meteen stevig inzetten vanuit de jeugd-ggz, om ergere en blijvende schade te voorkomen.’

Debat vooral over oorzaken, niet over aanpak

Op 25 april debatteerde de commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hierover met demissionair minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De Nederlandse ggz schreef Kamerleden vooraf een brief samen met de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Daarin deden ze de oproep om de beperkte ruimte in het debat niet te veel te spenderen aan een discussie over de oorzaken en vooral in te zetten om de aanpak te bespreken. Ze wezen hierbij op het belang van vroegsignalering en concrete interventies bij mentale gezondheidsproblemen. Helaas ging het grootste deel van de inbreng van Kamerfracties in op oorzaken. Een vervolg van het debat is op 18 juni.