De mentale gezondheid van jongeren staat onder druk. De vraag naar hulp is aanzienlijk toegenomen. “We zien een generatie die worstelt met somberheid, overprikkeling en uitval op school. Dit is niet op te lossen in de jeugdzorg; het is vooral een maatschappelijk signaal. Het is een probleem dat de hele samenleving raakt,” vertelt kinder- en jeugdpsychiater Fleur Velders van het UMC Utrecht.
Jongeren moeten zich vandaag de dag tot veel verhouden. Denk aan social media, klimaatproblemen, oorlog, en de voortdurende nadruk op persoonlijke prestaties. Dit zet druk op hun ontwikkeling. “Ook positieve veranderingen, zoals de genderdiversiteit dragen hieraan bij. Het is mooi en verrijkend, maar het maakt het leven ook ingewikkelder, want daar moet je je als jongere ook weer toe verhouden,” zegt Velders.
Kinderen en jongeren van nu moeten zelf richting geven aan hun leven, waar vroeger instituties zoals een kerk of een hechte gemeenschap dat deden. “Dat is een keerzijde van individuele vrijheid. Het geeft kansen, maar voor sommige jongeren maakt dat het leven ook ingewikkelder.”
Praten over mentale gezondheid
Uit diverse rapporten blijkt dat jongeren meer dan ooit worstelen met hun mentale gezondheid. “ Zeker is dat er meer mentale problemen gerapporteerd worden. Maar ik ben benieuwd of dit ook kan komen doordat jongeren opener durven te zijn over hun mentale gezondheid, wat uist positief zou kunnen zijn. Hoe dan ook moeten we zorgen dat er een vangnet is. Als ze hulp nodig hebben, is die lang niet altijd beschikbaar.”
Daarnaast is er een belangrijke maatschappelijke uitdaging: de bandbreedte van wat als normaal gedrag wordt beschouwd, wordt steeds smaller. “Alles moet beheersbaar en maakbaar lijken, terwijl somberheid, druk gedrag en onzekerheid ook onderdeel zijn van opgroeien. We moeten meer normaliseren, zodat jongeren niet direct het gevoel krijgen dat er iets mis is met hen als ze af en toe worstelen. Dat is onze uitdaging; wij moeten niet overreageren, en er ook echt zijn voor hen die daar zelf niet uitkomen.”
Brede blik, geen quick fix
Velders ziet dit ook terug in de neiging om alles te labelen. “Gedrag dat afwijkt van de norm wordt al snel als probleem gezien met de verwachting dat een label daar grip op geeft. Een label bepaald ook of je hulp kunt krijgen en kan erkenning van de omgeving vergroten (of juist verminderen). Het idee dat je een label nodig hebt om er te mogen zijn, zien we zowel bij kinderen als volwassenen. Vaak wordt er te snel gehoopt op een quick fix, terwijl een bredere blik nodig is: wat speelt er thuis, op school of in het sociale netwerk? Laten we het probleem eerst eens afpellen, dan is er misschien een andere en soms betere oplossing dan individuele therapie .”
Rol van de eerste lijn en netwerk
Hier zit een belangrijke rol voor de 1e lijn. “Luisteren, serieus nemen en samen het netwerk van steunfiguren bekijken, is essentieel,” zegt Velders. Huisartsen en jeugdartsen kunnen jongeren ondersteunen door tijd te maken, hen actief te betrekken bij hun eigen hulptraject en serieus te luisteren. “Wat gebeurt er thuis, op school en online, en waarom denken zij zelf dat ze zich niet goed voelen? Welke vorm van zorg is nodig? Het is belangrijk onderscheid te maken tussen jongeren die wat ondersteuning nodig hebben en degenen die echt professionele hulp nodig hebben, bijvoorbeeld als zehelemaal zijn vastgelopen en niet meer weten hoe ze verder moeten leven. En daarbij is het belangrijk de jongeren zelf te vragen wie ze nodig hebben en wat ze zelf kunnen doen. Daarmee versterken we hun autonomie sluiten we aan bij hun ontwikkelingsfase.”
Tijdig luisteren en breed kijken
Uiteindelijk draait het om jongeren serieus nemen, hen te laten praten over wat er in hen omgaat en te triëren wie echt hulp nodig heeft. De combinatie van luisteren, gezinsgerichte samenwerking en netwerkondersteuning kan voorkomen dat somberheid uitgroeit tot ernstige mentale problemen. “Dat is niet alleen een zaak van zorgprofessionals, maar dit moeten we echt zien als een maatschappelijk probleem, waarin we toe moeten werken naar een meer brede beschikbaarheid van mensgerichte zorg”, besluit Velders.
<div class=”kader”>
<div class=”kader__tekst”>Wil je hier meer over weten, of leren hoe jij hiermee om moet gaan? Op vrijdag 26 september spreekt Fleur Velders op het congres Ziektes van de nieuwe generatie. Je kunt je hier aanmelden voor het congres.
</div>
</div>
