Meer dan de helft van de Nederlanders heeft overgewicht, 80 procent gebruikt alcohol en 20 procent rookt. Daarmee lijkt roken relatief gering, maar roken is heel veel schadelijker dan andere leefstijlfactoren. “Het is een gemis als we niet heel hard proberen dit met z’n allen terug te dringen”, aldus Esther Croes, programmaleider stoppen-met-roken bij het Trimbos-instituut.
Ieder jaar overlijden 20.000 mensen als gevolg van het roken. Dat betekent dat er elk half uur iemand dood gaat door het roken. De zwaarste rokers – dat wil zeggen zo’n 20 sigaretten per dag – verliezen 13 levensjaren, en dat is nog exclusief de jaren in ziekte die daaraan vooraf gaan. Deze cijfers illustreren hoe groot het probleem van het roken is, en waarom Croes zich dagelijks bezighoudt met het terugdringen van het roken. “Ik wil andere leefstijlfactoren niet minimaliseren, maar roken verdient door de schadelijkheid onze volle aandacht.”
Jong geleerd
Met name onder de groep lager opgeleiden is roken een groot probleem. “Procentueel gezien zijn er onder laag opgeleiden meer mensen die roken dan bij hoger opgeleiden. Bovendien zijn dat ook zwaardere rokers, dagelijkse rokers, zijn ze op jongere leeftijd begonnen en is het moeilijker om te stoppen omdat roken vaker de norm is in de omgeving. Zij lopen dus ook de grootste kans om de gevolgen van het roken aan den lijve te ondervinden. Daarbij kunnen laagopgeleide rokers het gezondheidsverlies ook het moeilijkst opvangen omdat er vaak ook andere problemen spelen.”
Geen eigen keus meer
Dat roken ongezond is, dat weet iedereen inmiddels wel. Dus hoe motiveer je rokers om toch te proberen te stoppen, en dan met name de lager opgeleiden? “We moeten ons goed bedenken dat het overgrote deel van de rokers zelf het liefst wil stoppen. In Nederland zijn nog maar weinig ‘happy smokers’. Ergens knaagt het in het achterhoofd, maar heel wat rokers zien niet de mogelijkheden of manieren om te stoppen. Ze zitten gevangen in de verslaving. Bij iedere persoon moet je opnieuw individueel kijken hoe je de juiste snaar kunt raken.”
De juiste snaar
Redenen om te stoppen kunnen dus uiteenlopen. “Sommige mensen zullen gevoelig zijn voor het argument dat ze meer eigen gezondheid terug krijgen. Je bent fitter om met de (klein)kinderen te spelen, je leeft langer, je gaat beter ruiken, lekkerder eten, eventuele wonden genezen beter. Voor anderen kan het financiële aspect belangrijker zijn. Een pakje kost nu zo’n 11 euro. Reken maar eens uit wat je overhoudt als je stopt met roken. Ook de zorg om huisdieren kan een trigger zijn. Huisdieren lopen, net als andere huisgenoten, door het roken van hun baasje ook een hoger risico op kanker. Met aandacht voor de mens en de persoon is er vaak wel een opening te vinden.”
Tweede- en derdehandsrook
Ook de effecten van 2e hands en 3e hands rook moeten niet worden onderschat. Jaarlijks overlijden alleen al in Nederland meer dan 1.000 mensen aan het zogenoemde meeroken. “Je hebt iedereen in de huiskamer ermee. Tweedehandsrook is de rook die anderen binnenkrijgen van een smeulende sigaret. Die rook is bovendien nog veel giftiger, omdat bepaalde verbrandingsprocessen onvolledig zijn. Derdehandsrook bestaat uit de rookdeeltjes die anderen binnenkrijgen via bijvoorbeeld het tapijt, stoelen of kleding waarin de deeltjes zijn neergeslagen. Extra kwetsbaar zijn kinderen die over de grond kruipen en spullen in hun mond stoppen. Ook dit is een bron van overlijden en ziekte bij de mensen om je heen.”
Gesprek van 1 minuut
Volgens Croes zou iedere zorgverlener roken ter sprake moeten brengen. “Ja, echt iedere zorgverlener. Je kunt bijna altijd wel een haakje vinden. Mensen hebben echt het zetje van een hulpverlener nodig, en advies over waar ze terecht kunnen. Als je iemand bij je op het spreekuur krijgt met een verdacht plekje op het voorhoofd, dan zeg je daar toch ook wat van en geef je het advies om daar naar te laten kijken? Waarom met roken dan niet?”
Stoppen is echt mogelijk
Het is soms een kwestie van een lange adem, maar mensen krijgen er zo veel gezondheid voor terug. Dat is die moeite wel waard. “Probeer het met zekere regelmaat ter sprake te brengen, zonder dat het vervelend wordt. Met motiverende gespreksvoering kun je de motivatie verhogen. Het kan zijn dat er meer speelt aan problematiek, daar moet je ook rekening mee houden. Maar mensen die het lukt om te stoppen met roken zijn vaak apetrots. We horen vaak terug dat ze niet alleen hun gezondheid terug hebben, maar ook hun vrijheid. Ze zijn niet meer continu bezig met de volgende sigaret, of waar ze hun shag gelaten hebben. Het is zo’n gevangenschap. Als ze daarvan loskomen, zijn ze echt heel blij.”
