‘Je kunt vrouwen niet tien jaar met klachten laten rondlopen’

De misvattingen over de overgang vliegen haar én vele vrouwen in Nederland dagelijks om de oren. Voor gynaecoloog Dorenda van Dijken aanleiding om samen met cardioloog Janneke Wittekoek nascholingen te organiseren en zelfs een TikTok-kanaal te beginnen. Van welke misvattingen moeten we direct afscheid nemen?

#1 De Nederlandse richtlijnen zijn hopeloos verouderd

‘Onjuist: de NHG-Standaard Overgang dateert van 2022 en die van de NVOG van 2018. Die laatste wordt modulair onderhouden. Toch hoor ik dit vaak. Met name als vrouwen een hoge dosering hormoontherapie willen, omdat ze hierover gehoord hebben van hormooncoaches of orthomoleculair therapeuten. Er wordt veel geroepen. Het idee is dan dat een hoge dosering beter werkt tegen overgangsklachten. Terwijl een te hoge dosering juist averechts kan werken en tot meer klachten kan leiden.’

#2 Nederland loopt achter bij andere landen

‘Ook een fabel. Er wordt weleens gedacht dat we in Nederland achterlopen op het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, waar ze wel hoge doseringen zouden voorschrijven. Maar ons beleid is exact hetzelfde als in het VK. In de VS is het soortgelijk. De VS ziet Nederland zelfs als voorloper.’

#3 De overgang is een natuurlijk proces, daar heb je geen hormonen voor nodig

‘Deze zin stond in de NHG-Standaard van 2012. Nu zegt de Standaard: heeft een vrouw hinderlijke klachten, dan heeft zij recht op behandeling. Wat hinderlijk is, bepaalt de patiënte zelf. Ze hoeft niet een bepaald aantal opvliegers per dag te hebben. We weten dat er meer klachten zijn die hinderlijk kunnen zijn, zoals stemmingsklachten, spierpijn of gewrichtsklachten. Of mentaal onderuit gaan, door gevoelens van onzekerheid of niet meer goed functioneren op het werk. Sommige vrouwen hebben zelfs voornamelijk last van deze klachten en geen opvliegers. Denk dus ook bij andere klachtenpatronen bij vrouwen van begin en midden veertig eerder aan de overgang.’

#4 Je hebt een verhoogd risico op borstkanker bij hormoontherapie

‘Dit is achterhaald. Vrouwen onder de vijftig jaar hebben sowieso geen verhoogd risico bij het gebruik van hormoontherapie voor overgangsklachten. Daarboven gaat de leeftijd meetellen. Verder spelen ook de duur en de dosering mee. Lagere doseringen zijn veiliger, maar geven wel minder bescherming voor bijvoorbeeld het bot. Mijn antwoord is dus: nee, maar het gaat altijd om individuele zorg en andere risicofactoren zoals overgewicht en roken, dus blijf alert. Tot slot: de klachten komen vaak doordat de hormonen uit balans zijn, maar hormoontherapie hoeft niet altijd de oplossing te zijn.’

#5 Je kunt beter de anticonceptiepil blijven gebruiken voor overgangsklachten

‘Dit statement zie ik op sociale media helaas ook voorbijkomen. Medische desinformatie is een groot probleem in de spreekkamer. Deze uitspraak is namelijk misleidend: de anticonceptiepil doet met het synthetische oestrogeen niets voor overgangsklachten of botontkalking. Bovendien zijn de risico’s ervan hoger dan die van hormoontherapie. Zo geeft de anticonceptiepil een hogere kans op trombose en een hogere kans op borstkanker. Een tijd geleden ben ik door Dokters Vandaag benaderd om filmpjes op te nemen over de hormonen en de overgang. Er zijn zoveel vragen, dat ik met cardioloog Janneke Wittekoek nu een eigen TikTok-kanaal start: Vrouw van Vandaag.’

#6 Als je de alcohol en rood vlees laat staan, heb je geen hormoontherapie nodig

‘Was het maar waar! Alcohol is wel een trigger, maar wie weinig alcohol drinkt gaat geen verschil in klachten merken door te stoppen. Maar voor vrouwen die al slecht slapen en elke dag een fles drinken, kan het wel uitmaken. Bovendien hebben zij daar ook andere gezondheidsvoordelen van. Naast alcohol zijn er ook andere boosdoeners: sterke koffie, cola en energiedrankjes bijvoorbeeld. En meer onverwacht: gemberthee kan ook voor opvliegers zorgen.

#7 Eerst de leefstijl aanpakken, dan pas medicamenteuze therapie

‘Ik snap de gedachte, maar een vrouw die zich al ellendig voelt door overgangsklachten vragen om eerst te stoppen met roken en alcohol, is nogal wat. Ik schrijf dan wel hormoontherapie voor, maar vind ook dat iemand dan zelf aan de slag moet met leefstijl. Bijvoorbeeld door eerst eens te minderen.

Voor roken en overgewicht geldt overigens dat vrouwen er eerder door in de overgang komen en heftiger klachten ervaren. Stoppen met roken, of afvallen, kan dus zinvol zijn. Maar het is geen behandeling. Blijf altijd streven naar het beste resultaat voor je patiënt.’

#8 De overgang is maar een fase

‘Maar wel één die soms tien jaar duurt vanaf de eerste overgangsklachten tot de eerste jaren nadat de menstruatie is gestopt. Je laat een vrouw toch niet tien jaar met klachten rondlopen? Sterker nog: vrouwen met ADHD, een autismespectrumstoornis of PMDD, een ernstige vorm van PMS, kunnen tijdens de overgang meer en ernstiger klachten ervaren die hen beperken in het dagelijks leven. En bij vrouwen met depressie in de voorgeschiedenis is de kans op recidief vier tot vijf keer zo groot. In de VS lopen ze daarmee weer voor op ons: daar krijgt deze groep vrouwen al preventief hormoontherapie in de overgang.’