Koudetherapie is in allerlei vormen heel populair. Koud afdouchen, een ijsbad nemen, zomer en winter zwemmen in open water. Allerlei mensen zweren bij het positieve effect ervan en Wim Hof heeft er zelfs wereldwijde bekendheid mee gekregen. Maar wat doet het precies in je lichaam? Daarover buigt een groep Britse en Nederlandse onderzoekers zich in de COOLBAT-studie.
Een korte zoektocht op internet laat ons allerlei voordelen zien van de blootstelling aan kou. Je immuunsysteem wordt sterker, het bevordert het herstel na het sporten, afvalstoffen worden sneller afgevoerd, het verbetert de bloedcirculatie, je wordt alerter, krijgt meer energie, je humeur verbetert en we leven er langer door. Maar is dat ook allemaal zo? Reden genoeg voor verder onderzoek.
Eerder bewijs van effect van kou
Een onderzoek van de universiteit van Maastricht uit 2015 liet al zien dat kou de insulinegevoeligheid verbetert. Mensen met diabetes type 2 werden gedurende 10 dagen zo’n 6 uur per dag blootgesteld aan temperaturen van zo’n 14-15 graden per dag. Niet alleen nam het energieverbruik toe, maar de insulinegevoeligheid van de spieren nam ook flink toe. Een recente studie naar winterzwemmen liet ook een daling zien in bloedvetten, vaatstijfheid, levervet en ontsteking.
Meting van effecten van bruin vet
In de COOLBAT-studie kijken de onderzoekers uit Leiden, Amsterdam en Nottingham in het bijzonder naar de effecten van kou op risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals vetverbranding, het immuunsysteem en stress. Een belangrijke factor daarbij is ook of koudetherapie goed toe te passen is in het dagelijks leven en of mensen het volhouden.
Bruin vet
Bruin vet lijkt een essentiële rol te spelen bij de positieve effecten van kou. Dit vetweefsel bevat – in tegenstelling tot wit vet – een gunstig soort vetcellen in ons lichaam. “Bruin vetweefsel kan suiker en vetten opnemen uit de circulatie om te verbranden”, legt onderzoeker en hoogleraar endocrinologie Patrick Rensen uit. “In andere organen zoals hart en spieren leidt die verbranding tot de vorming van adenosine-3-fosfaat (ATP) dat energie levert voor allerlei processen zoals samentrekking van die spieren. Maar in bruin vet zit in de mitochondriën een specifiek eiwit – het ontkoppelingseiwit 1 (UCP-1) – dat ervoor zorgt dat ATP niet aangemaakt kan worden. In plaats daarvan komt de energie van de verbranding van suiker en vetten vrij als warmte.
Blootstelling aan kou kan het bruin vet activeren. Een zenuwsignaal vanuit de huid wordt opgevangen door de hersenen, die weer een zenuwsignaal sturen naar bruin vet, alwaar de signaalstof noradrenaline de bruine vetcellen activeert tot verbranding. Bij bruin vet van muizen speelt stimulatie van de bèta-3-receptor door noradrenaline de centrale rol. Bruin vet van mensen blijkt die receptor echter nauwelijks te hebben, en na verder onderzoek werd duidelijk dat voor mensen stimulatie van de bèta-2-receptor de ‘aan-knop’ is voor bruin vet. Mogelijk kan die kennis ooit gebruikt worden om met medicatie bruin vet te activeren.
De COOLBAT-studie
In de COOLBAT-studie worden 80 mensen met overgewicht of obesitas 6 weken blootgesteld aan kou, en nog eens 80 mensen dienen als controlegroep. Er worden 2 populaties geïncludeerd; mensen van Europese en mensen van Zuid-Aziatische afkomst. “We weten dat Zuid-Aziaten minder bruin vet hebben en een lager energieverbruik in rust”, licht Rensen toe. “Mogelijk hebben zij meer profijt van blootstelling aan kou, of heeft het andere effecten.” De koudetherapie gaat via een koelvest of door middel van ’s ochtends 1,5 minuut koud afdouchen. “We onderzoeken het effect van het koelen op het energieverbruik. Ook meten we bloedvetten en het levervet, waarbij we verwachten dat deze afnemen. Daarnaast monitoren we algemene stress, bijvoorbeeld via het cortisolgehalte, en we meten de activiteit van immuuncellen. We zijn nu net begonnen en zoeken nog vrijwilligers! We hopen over 2 jaar de resultaten te hebben.”
